Eerder verschenen in Oud Leiden Nieuws van maart 2022

Samen met mijn vrouw en soms met anderen loop ik vaak – zeker als het druk is – de Singelparkroute langs de “buitenkant”, de overkant van de Singel. Daar is veel meer ruimte om te wandelen en er is ook nog genoeg te zien. Op gegeven moment wilde ik een foto maken van de Zijlpoort vanuit een positie die de tekenaar Leo K Zeldenrust in de dertiger jaren genomen moet hebben. Rechts van de brug is een leuk terrasje gemaakt met bankjes dat die mogelijkheid bood. Nadat die foto gemaakt was viel mijn oog op een vreemd object op de wal, net voor de woonboten. Het was nogal overwoekerd met braamstruiken. Niettemin was het duidelijk een stootblok en er zat zelfs nog een flink stuk spoorrails aan. Daar heb ik ook maar een foto van gemaakt nadat ik de groenbeheer gevraagd had het wat te fatsoeneren.

Na wat onderzoek bleek het te gaan om een restant van het rangeerterrein bij het voormalige station Leiden Heerenpoort. Dit station was een kopstation van de spoorlijn Hoofddorp – Leiden Heerenpoort en was onderdeel van een veel groter netwerk van Haarlemmermeerspoorlijnen dat werd onderhouden door de HESM, de Hollandsche Electrische Spoorweg Maatschappij. In een artikel van het Leidsch Dagblad uit 1965 lezen we dat de treinen onderweg naar Hoofddorp onder andere stopten in Oude Wetering, Leimuiden en langs de Venneperweg.

Op een snede uit de kaart van Leiden uit 1950 (verkregen via topotijdreis.nl; met paars aangezette spoorlijn) zie je aan de linkerkant de spoorlijn van den Haag naar Haarlem met het station midden links. Net boven de Haarlemmertrekvaart takt een lijn af en splitst in een spoorlijn naar de gasfabriek en een naar het kopstation Heerenpoort. Vanuit het station Heerenpoort vertrekt weer de lijn naar Hoofddorp. Het eerste stuk daarvan liep langs de Spoorlaan. Het station zelf stond aan het begin van die laan, ongeveer waar nu het kruispunt van de Herensingel en de Kooilaan is.
Het station, waarvan de naam Leiden Heerenpoort in de jaren twintig veranderd werd in Heerensingel, werd geopend op 3 augustus 1912. Het werd voor reizigersvervoer gesloten op 1 januari 1936. Na sluiting van de spoorlijn naar Hoofddorp werd deze opgebroken. Alleen het emplacement Leiden Heerensingel met de verbinding naar station Leiden werd pas op 1 februari 1972 gesloten. Hier was vanaf 1936 alleen goederenvervoer, vanaf de jaren vijftig met dieseltractie. Oude Leidenaren herinneren zich nog wel de kolenman die hier zijn wagen laadde. In 1944 kreeg het station nog een lugubere functie. Vanaf hier werden de V2-raketten getransporteerd naar de afschietinstallaties in Wassenaar. Van daaruit werd onder meer Londen bestookt. Engelse bombardementen gericht op het emplacement hadden geen succes, helaas wel in de buurt.
Ik heb de verzamelde informatie gebruikt om er een “geocache” van te maken. De spelers van dit spel lezen die beschrijving en kunnen de plek met behulp van de gegeven coördinaten vinden. Daardoor maken nu regelmatig mensen kennis met het “monument” en er komen – met name van Leidenaren – verraste opmerkingen over. Sinds die tijd zie ik in allerlei gremia vragen over dat stootblok. Bijvoorbeeld op de Leidse pagina’s van Facebook. Soms beantwoord ik die vragen ook.

Na overleg met mensen van HVOL en van het archief in Leiden (ELO) heb ik de gemeente de vraag voorgelegd om er een informatiebordje te plaatsen. Aanvankelijk was het idee om het stootblok op te nemen in een Singelroute langs de buitenkant. Navraag leerde dat er wel plannen zijn maar dat realisatie nog wel even zal duren. Voor de tussentijd is er nu een bordje geplaatst met wat elementaire informatie en een QR-link naar de relevante wikipedia-pagina.
Mooi en nuttig gebruik van je vrije tijd! 👍🏼
Ja toch?