Eerder verschenen in Oud Leiden Nieuws december 2022.
Net als het Bevolkingsregister en de Burgerlijke Stand voerde Napoleon rond 1811 ook een Kadaster in voor Nederland. Toen Koning Willem I aan de macht kwam zette hij dat initiatief door. De eerste topografische kaart van Nederland, het levenswerk van baron Krayenhoff (1748-1840), vormde daar de basis voor. Uiteindelijk ging op 1 oktober 1832 het Kadaster van start in 54 vestigingen.
Om voor elke plaats in Nederland de positie nauwkeurig te kunnen bepalen gebruikt men landmarkeringen, zogenaamde RD-punten. De afkorting RD slaat op Rijksdriehoeksmeting, een landelijk coördinatensysteem met de meter als afstandsmaat. Men is hier in 1885 mee begonnen en tot het einde van de twintigste eeuw zijn hier punten aan toegevoegd. Sindsdien gaat men geleidelijk over op een systeem op basis van satellieten.
Binnen de gemeentegrens van Leiden zijn vijf RD-punten te vinden. Tijdens de wandeling die ik laatst maakte langs die punten maakte ik wat foto’s die ik u hieronder toelicht. De wandeling is, afhankelijk van de route die u neemt, zo’n 15 km. Als u dat te straf is kunt u ook de fiets pakken; een auto is niet aan te raden.
Het eerste punt in Leiden is de toren van het stadhuis. Boven op de toren staat een bloem met een stang naar de windwijzer er boven. Die stang markeert het referentiepunt met nummer 300206. In RD-coördinaten is de positie van dit punt X = 93.670,4856 m en Y = 463.699,2616 m.
Men gebruikt overigens als “oorsprong” de spits van de Onze Lieve Vrouwetoren (‘Lange Jan’) in Amersfoort. Dit punt heeft de coördinaten x = 155 000 m, y = 463 000 m; zodat alle RD-coördinaten in Nederland positieve getallen zijn en de Y-coördinaat altijd groter is dan de X-coördinaat.
Ook de hoogte is precies bepaald op 56,89 m. Immers, het kadaster houdt ook de waterhoogten – en dus ook de landhoogten – bij ten opzichte van het Normaal Amsterdams Peil (NAP). Van hier volg ik min of meer de loop van de Oude Rijn.
Het tweede punt is de watertoren bij de Wilhelminabrug aan de Hoge Rijndijk. Die is ontworpen door W.C. van Maanen en gebouwd in 1908 zoals ook boven de ingang staat.
Volgens de beschrijving van dit referentiepunt 300319 is de positie X = 95.275,0311 m en Y = 46.3342,9053 m die van de vlaggenmast er boven op. Sinds 1993 is de watertoren niet meer in gebruik en inmiddels verbouwd tot woningen. Op het dak zijn er ook woningen gebouwd.
Ik heb nog wat rond gekeken en er zijn van onder af wel drie markante objecten op het dak te zien: een lier, een ornament met een vogelkooitje op een balkon en een bliksemafleider. Van de laatste ziet u een detail in de foto.
Ik vervolg mijn wandeling langs het Rijn-Schiekanaal en kom bij het derde punt, de Cronesteinflat bij het Lammenschansplein. Het gebouw is in september 1966 opgeleverd. Het is gebouwd als een Coöperatieve Woonvereniging en als Serviceflat voor vooral oudere bewoners. De Woonvereniging is in 2010 omgezet in een Vereniging van Eigenaars.
Het referentiepunt 300558 is een messing bout in de noordwest-muur van de flat op 38 cm uit de hoek met de zuidwest-muur op 2,50 m hoogte. Het was wel even zoeken voor ik de messing bout gevonden had. Geïnteresseerde voorbijgangers kon ik daardoor meteen uitleggen wat daar voor bijzonders te zien was! De RD-coördinaten van het punt zijn X = 93.412,639 m en Y = 461.948,1979 m.
Van hieruit verder en dan langs de Trekvliet tot waar die uit komt in de bocht bij de Oude Rijn. Hier staat het gebouw wat vroeger het Hotel-Café-Restaurant de Groote Vink huisvestte: een uitspanning met grote speeltuin. Het zou zo mooi zijn als hier een stadsstrand werd ingericht en het gebouw weer in oude glorie werd hersteld. Voorlopig lijkt de gemeente meer geïnteresseerd in verkeersproblemen en ondergaat het nabije kruispunt de zoveelste herinrichting!
Het referentiepunt 30056 is ook hier een messing bout. Hier in de zuidwest-steunbeer van het gebouw, 10 cm uit de westkant op 3,30 m hoogte. Op de detailfoto is de bout goed te zien linksboven de vlaggenstokhouder. De witte muurpluggen in de buurt er van proberen je te misleiden maar als je goed kijkt zie je de wat dikkere bout. De RD-coördinaten van dit punt zijn X = 91.696,7096 m en Y = 462.925,5098 m.
Met een omweg om onder het spoor door te kunnen loop ik langs de Oude Rijn naar het laatste punt, het missiehuis aan de Rijndijk bij de (voormalige) Maria Middelareskerk. Het referentiepunt is de spits van het torentje midden er boven op. De coördinaten zijn X = 90.880,2821 m en Y = 463.701,5194 m.
Hier besluit ik de wandeling. Een kaartje van de wandeling kunt u vinden via www.oudleiden.nl/extlink/landmarks. Voor geïnteresseerden: alle referentiepunten, dus ook die ik hier besproken heb, zijn te vinden op de website www.nsgi.nl onder “RDinfo”. Mensen met een GPS-ontvanger kunnen ook terecht bij www.waymarking.com onder “RD meetpunten”.